حقوق کودکان

حقوق کودک چیست؟

34

به نقل از انجمن حمایت از کودکان

 

تاریخچه حقوق کودکان:

حمایت از کودکان و حقوق کودکان واژه‌‌هایی هستند که خیلی از عمر کاربرد آن‌‌ها نمی‌‌گذرد. در گذشته هیچکس به این‌‌که حمایت ویژه‌‌ای را به کودکان اختصاص دهد، نمی‌‌اندیشید و کودکان همچون بزرگسالانی کوچک به حساب می‌‌آمدند. برای همین بود که به کار گماشته شدن کودکان در مشاغل دشوار نیز همچنان که در آثار چارلز دیکنز نویسنده شهیر انگلیسی به چشم می‌‌خورد، در جوامع و به‌‌خصوص درکشورهای صنعتی غربی رواج داشت. کودکانی که با این مشاغل سخت سرو کار داشتند اغلب به این دلیل که توانایی حمایت از خود را در برابر کارفرمایانشان نداشتند، از شرایط کاری دشوارتر و ناعادلانه‌‌تری نسبت به بزرگسالان برخوردار بودند و آسیب‌‌های فراوانی زندگی آنان را تهدید می‌‌کرد. در اواسط سده نوزده میلادی، این ایده در فرانسه شکل گرفت که ‌‌به کودکان، حمایت ویژه‌‌ای را اختصاص دهند، و بدین ترتیب امکان توسعه تدریجی حقوق افراد در زیر سن قانونی فراهم آمد. از ۱۸۴۱، اولین قوانین حمایتی از کودکان در محیط کارشان شکل گرفت. از سال ۱۸۸۱، قوانین فرانسه حق کودکان برای آموزش را نیز در بر گرفت.

در ابتدای قرن بیستم میلادی، حمایت از کودکان، شروع به پیدا کردن جایگاهی برای خود کرد. جایگاهی که حمایت‌‌هایی در زمینه‌‌های پزشکی، اجتماعی و قضایی را شامل می‌‌شد. این نوع از حمایت، اولین بار در فرانسه آغاز شد و سپس در سراسر اروپا گسترش پیدا کرد.

از سال ۱۹۱۹، جامعه بین‌‌الملل، به دنبال ایجاد یک سازمان متشکل از ملت‌‌ها (که بعدتر به شکل سازمان ملل درآمد)، این مفهوم را مورد توجه قرار داد و با هدف پرداختن به این مفهوم، کمیته‌‌ای را برای حمایت از کودکان طرح‌‌ریزی کرد.

این سازمان در تاریخ ۱۶ سپتامبر ۱۹۲۴ اعلامیه حقوق کودک را که اولین معاهده بین‌‌المللی در زمینه حقوق کودکان است، مورد پذیرش قرار داد. این اعلامیه در ۵ بخش حقوق ویژه‌‌ای را برای کودکان و مسئولیت‌‌هایی را برای بزرگسالان قائل می‌‌‌‌شد.

‌‌اما وقوع جنگ جهانی دوم و پیامدهای آن بود که لزوم چنین حمایت‌‌هایی را بیش از پیش آشکار ساخت. جنگ جهانی دوم هزاران کودک را در وضعیتی بسیار وخیم قرار داده بود. از این رو پس از جنگ(در سال ۱۹۴۷)، صندوقی در سازمان ملل به منظور اقدام فوری در جهت کودکان تاسیس شد. این صندوق بعدتر به شکل سازمان یونیسف در آمد و جایگاه یک سازمان بین‌‌المللی به آن اعطا شد.

از بدو تاسیس، یونیسف به طور خاص بر روی کمک به آسیب‌‌دیدگان جوان جنگ جهانی دوم (که عمدتا مراقبت از کودکان اروپایی را در بر می‌‌گرفت) متمرکز بود. اما در ۱۹۵۳، این سازمان ماموریت خود را به دامنه ای بین‌‌المللی افزایش و فعالیت‌‌هایش را به کشورهای در حال توسعه نیز گسترش داد. یونیسف سپس چندین برنامه را برای کمک به کودکان در زمینه تحصیل، سلامت و نیز دسترسی به آب و غذا به مرحله اجرا در آورد.

از تاریخ ۱۰ دسامبر ۱۹۴۸، اعلامیه جهانی حقوق کودک این موضوع را که «مادران و کودکان حق دارند که از مراقبت و یاری ویژه‌‌ای بهره‌‌مند شوند» به رسمیت شناخت. در سال ۱۹۵۹ مجمع عمومی سازمان ملل، پیمان‌‌نامه حقوق کودک را که در آن ۱۰ اصل حقوق کودک توصیف شده بود، به تصویب رساند. در حالی‌‌که این متن توسط همه کشورها امضا نشده بود و اصول آن تنها ارزش اطلاع رسانی داشت، اما همین متن راه را برای پیمان‌‌نامه جهانی حقوق کودک هموار کرد.

پس از تصویب پیمان‌‌نامه حقوق کودک، سازمان ملل خواستار معرفی یک منشور حقوق بشر شد که قابلیت اجرایی داشته باشد و کشورها ملزم باشند که به آن احترام بگذارند. بنابراین، یک کمیسیون حقوق بشر برای نوشتن چنین متنی تشکیل شد.

در بحبوحه جنگ سرد و پس از مذاکراتی سخت، دو متن مکمل پیمان نامه حقوق بشر بوسیله مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک پذیرفته شد:

  • منشور بین‌‌المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و حقوق بشر، حقوقی را برای حمایت در برابر استثمار اقتصادی به رسمیت شناخت، حقوقی همچون حق تحصیل و حق بهداشت و درمان،
  • منشور مرتبط با حقوق مدنی که بر پایه داشتن نام و ملیت استوار است.

سال ۱۹۷۹، به عنوان سال جهانی کودک توسط سازمان ملل نام‌‌گذاری شد. این سال تغییرات واقعی را در روح پیمان‌‌نامه مشاهده کرد. ‌‌در این سال یک کارگروه کاری درون کمیسیون حقوق بشر به پیشنهاد لهستان تشکیل شد که مسئولیت نوشتن یک منشور بین‌‌المللی را بر عهده گرفت.

پیمان‌‌نامه حقوق کودک به اتفاق آرا در ۲۰ نوامبر ۱۹۷۹ در مجمع عمومی سازمان ملل به تصویب رسید. ۵۴ ماده این پیمان‌‌نامه حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کودکان را توضیح می‌‌دهد.

پیمان‌‌نامه حقوق کودک متنی است در رابطه با حقوق بشر که به یک پیمان بین‌‌‌‌المللی شد و از ۲ سپتامبر ۱۹۹۰ پس از آنکه در ۲۰ کشور به تصویب رسید، وارد فاز اجرایی شد.

‌‌‌‌‌‌‌‌تا به امروز، منشور بین‌‌المللی حقوق بشر توسط ۱۹۰ کشور از ۱۹۲ کشور عضو به امضا رسیده است، اگرچه بعضی از کشورها، با شروط و محدودیت‌‌هایی ‌‌این پیمان‌نامه را پذیرفته‌اند. تنها دو کشور ایالات متحده و سومالی این پیمان‌نامه را امضا کرده، اما مصوب نکرده‌‌اند.

امروزه، ایده و شخصیت خود پیمان نامه جهانی حقوق کودک در تمامی جهان پذیرفته شده است. اگرچه، ‌‌‌‌موانع کاربردی برای بهبود تحقق این پیمان نامه هنوز وجود دارد و برای گذار از سخن تا عمل، همچنان کار بسیاری باقی است. در جهانی که فوریت یک امر مسلط است، در ‌‌جهانی‌‌که در هر ۵ ثانیه، یک کودک در اثر گرسنگی می‌‌میرد، اکنون زمان آن است که تئوری‌‌ها به همراه کاربردها به یکدیگر بپیوندند.

‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌پیمان‌‌نامه جهانی حقوق کودک چیست؟

پیمان‌‌نامه جهانی حقوق کودک در ۵۴ ماده برای حمایت از کودکان تنظیم شده است و هر یک از این مواد، یکی از حقوق کودکان را به تفصیل بیان می‌‌کند. البته لازم به توضیح است که این حقوق به ترتیب اولویت در پیمان‌‌نامه بیان نشده‌‌اند. ماده اول پیمان‌‌نامه تعریفی را از کودک ارائه می‌‌دهد، که مطابق با آن کودک به هر فردی که زیر ۱۸ سال سن داشته باشد، اطلاق می‌‌گردد. بندهای دیگر این پیمان‌‌نامه را نیز می‌‌توان در یک نگاه کلی به ۴ دسته زیر طبقه‌‌بندی کرد:

۱) بندهایی از پیمان‌‌نامه که بر حق بقای کودک تاکید دارند: این حقوق، حق کودک برای زندگی و نیز حق دسترسی به نیازهای اساسی‌‌تری که بقای کودک را تضمین می‌‌کند، در بر می‌‌گیرد؛ نیازهایی مانند تغذیه، پناهگاه، سطح استانداردی از زندگی و نیز خدمات پزشکی؛

۲) بندهایی که به حق کودک برای قرار گرفتن در مسیر رشد و توسعه اشاره دارد: حقوقی مانند حق ادامه تحصیل، بازی، استراحت، فعالیت‌‌های فرهنگی، دسترسی به اطلاعات، آزادی اندیشه، وجدان و دین؛

۳) بندهایی که حقوق حمایتی کودکان را در برمی‌‌گیرد: حقوقی که نیاز است برای کودکان در نظر گرفته شود تا اطمینان داشته باشیم که کودکان در برابر هرگونه خشونت، غفلت و سوء استفاده‌‌ای محافظت می‌‌شوند. این دسته از حقوق توجه ویژه‌‌ای را به کودکان مهاجر که بیشتر در معرض آسیب هستند مبذول می‌‌دارد. محافظت از کودکان در سیستم قضایی و جنایی، محافظت از کودکان کار، محافظت و توان‌‌بخشی کودکانی که بر اثر سوء استفاده و یا خشونت به هر نوعی آسیب دیده‌‌اند، نیز جزو همین دسته حقوق قرار می‌‌گیرد.

۴) آخرین دسته بیانگر بندهایی است که حقوق مشارکتی کودکان را بیان می‌‌کنند: این دسته از حقوق به آزادی کودکان برای بیان نظراتشان تاکید دارد، نظراتی که می‌‌توانند در عمل بر زندگی کودکان تاثیرگذار باشند. این حقوق می‌‌توانند زمینه‌‌ای را برای به‌‌هم پیوستن زنجیره کودکان و نیز به وجود آمدن صلح فراهم کند. اندیشه اصلی در تدوین چنین حقوقی به وجود آوردن شرایطی برای کودکان است که همزمان با رشد توانایی‌‌هایشان، فرصت‌‌های فزاینده‌‌ای را برای مشارکت در اجتماع داشته باشند، تا بدین طریق بتوانند، برای بزرگسالی آماده شوند.

این چهار دسته کلی در حقیقت عصاره‌‌ایست از حقوقی که در پیمان‌‌نامه حقوق کودک بیان شده و تلاش بر این است که در تمام کشورهای جهان چنین مواردی تحقق پیدا کند. چهار اصل پایه‌‌ای که تمامی بندهای پیمان‌‌نامه نیز بر آن بنا شده به شرح زیر است:

  • ماده شماره ۲ : این حقوق برای همه کودکان بدون هرگونه تبعیضی باید وجود داشته باشد.
  • ماده شماره ۳ : زمانی‌که در رابطه با کودکان تصمیم‌گیری می‌شود، باید منافع عالیه آنان در راس قرار گیرد.
  • ماده شماره ۶ : کودکان حق زندگی دارند و باید رشد کنند.
  • ماده شماره ۱۲ : کودکان حق دارند آزادانه عقاید و نظرات خود را ابراز کنند و این نظرات در تمامی اموری که به آنها مربوط می‌شود، باید مورد توجه قرار گیرد.

پیمان نامه جهانی حقوق کودک در ایران:

۴ سال بعد از تصویب پیمان‌‌نامه در سازمان ملل، یعنی در سال ۱۳۷۲ ه.ش. پیمان‌‌نامه جهانی حقوق کودک در مجلس ایران نیز به تصویب رسید و با توجه به این پیمان‌‌نامه، دولت، سازمان‌‌های بین‌‌المللی و سازمان‌‌های مردم‌‌نهادی چون انجمن حمایت از حقوق کودکان توانستند  راهکارهایی را برای حمایت از کودکانی که در ایران زندگی می‌‌کنند، ارائه دهند، کودکانی که قسمت بزرگی از جوامع را تشکیل می‌دهند و به دلیل قرار داشتن در موقعیتی آسیب‌‌پذیر، توانایی حمایت از خود را ندارند و در محیط‌‌هایی چون جامعه، خانواده، مدرسه و … نیازمند حمایت ویژه‌‌اند. گرچه نقش ابتدایی حمایت از کودکان بر عهده والدین کودک است، اما دولت‌‌ها و جوامع نیز موظفند در تحقق این وظایف به خانواده‌‌ها یاری برسانند.

در باره نویسنده / 

امید بایندری

کنشگر و مدافع حقوق بشر

مطالب مرتبط

اطلاعیه ها

  • حکم اعدام توماج صالحی و دیگر زندانیان سیاسی را محکوم می کنیم

    حکم اعدام توماج صالحی و دیگر زندانیان سیاسی را محکوم میکنیم موجی از اعتراضات گسترده‌ ایرانی ها به صدور حکم اعدام برای خواننده معترض توماج صالحی، از جانب دادگاه انقلاب اصفهان به راه افتاده است. هموطنان معترض مان در سراسر جهان با حمایت معترضین جامعه مدنی کشورهای جهان به راه افتادند تا نهادهای مدافع حقوق بشر، دمکراسی و سکولاریزم صدای اعتراض شان…

  • 🛑 اطلاعیه مشترک شورای مدیریت گذار و شورای ملی تصمیم

    با ادای احترام به همه رزمندگان انقلاب پرشکوه “زن، زندگی، آزادی” که این چنین قهرمانانه و فداکارانه در سراسر ایران با نظام جنایت پیشه جمهوری اسلامی نبرد می کنند؛با گرامی داشت یاد عزیز جوانان و همه انسان هایی که در راه رهایی ایران و پاسداشت شأن و حرمت انسانی جان فدا کردند؛و با الهام از…

  • بیانیه ۳تشکل ترکمن صحرایی بمناسبت روز جهانی حقوق بشر ۲۰۲۲

    روز جهانی حقوق بشر نوید بخش دنیایی مبتنی بر آزادی و برابری     دهم دسامبر امسال هفتاد وچهارمین سالگرد روزجهانی حقوق بشر است. سند تاریخی منشور ویا اعلامیه جهانی حقوق بشر بمثابه یک عهد و پیمان بین‌المللی در روز دهم دسامبر سال ۱۹۴۸ به تصویب مجمع عمومی سازمان ملل متحد رسید. ازآن پس این روز بنام روز جهانی حقوق بشر درحافظه تاریخی بشریت برای همیشه…

  • نامه۵ سازمان زنان ملیتهای تحت ستم درایران به۹ سازمان بین المللی

    نامه پنج سازمان زنان ملیت‌های تحت ستم درایران به نه سازمان بین المللی، ازجمله امنستی اینترناسیونال ویونیسف… ازابراز همبستگی شما متشکریم، اما زمان اقدام فوری درایران فرا رسیده است! به: سازمان ملل، یونیسف، عفو بین الملل، سازمان بین المللی کار،ENNHRI  وهرکسی به مدافعان حقوق بشر درایران اهمیت می دهدموضوع :  ازابراز همبستگی شما متشکرم، اما زمان اقدام فوری برای…

  • به حمایت مقاومت کردستان به پیوندیم

    درحمایت از مقامت کردستان ایران به اعتصاب سراسری به پیوندیم تاریخ جنبش‌های سیاسی و اجتماعی ایران خیزش ها و انقلاب هایی را در دل خود جای داده که بنا به شرایط و ویژه گی ها ، بخشی از نواحی و اتنیک های ایران نقشی چشمگیر و تاثیر گذار در شکل گیری روند آن وقایع تاریخی…

  • فراخوان سه ائتلاف سیاسی به مناسبت چهلمین روز جمعه‌ی خونین زاهدان و همدردی با مردم خاش

    برای چهلمین روز جمعه‌ی خونین زاهدان و همدردی با مردم خاش پس از جمعه‌ی سیاه و خونین خاش در حالی به چھلمین روز جمعه‌ی سیاه و خونین زاھدان که در ھشتم مھرماه ١۴٠١ اتفاق افتاد نزدیک می‌شویم که رژیم سفاک جمهوری اسلامی جمعه‌ی خونین دیگری را در ١٣ آبان در شهرستان خاش رقم زد که…

  • اطلاعیه‌

    “کؤنگلۆنگ تاپان دۇست یۇلوندا، جان بِرگین”“جان ده در راه دوستی که دل آرامِ توست”“ماغتئمغولئ پئراغئ” همایش بزرگداشت ۲۸۹-مین سالگرد تولد شاعر بزرگ تورکمن، مختومقلی فراغی در “آق توقای”، با هماهنگی استانداری گلستان، اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان و شورای هماهنگی جمعیت‌ها و انجمن‌های ادبی-فرهنگی تورکمنصحرا برگزار می‌گردد. مکان:آق‌توقای- آرامگاهزمان:پنج‌شنبه ۲۹ اردیبهشت، مراسم رسمی…

  • اطلاعیه مشترک دو سازمان فرهنگی وسیاسی ونیز حقوق بشری ترکمن صحرا

    نه به جنگ، پیش بسوی صلح ، تفاهم وهمکاری هرچه گسترده تر جهانیان برای حقوق بشر، آزادی و دمکراسی  رئیس‌جمهور فدراسیون روسیه، برای حل مسایل و مشکلاتی که روسیه در رابطه با اوکراین دارد، راه جنگ را پذیرفته در روز ۲۴فوریه ۲۰۲۲ فرمان اعزام قوای نظامی صادر نمود و دنیا را در وضعیت بیم وهراس…

  • اعتراض مدافعان حقوق بشر ترکمن صحرا بسازمان ملل

    اعتراض سازمان مدافعان حقوق بشر ترکمن صحرا   به برگزیدن جمهوری اسلامی ایران، به عضویت کمیسیون مقام زن در سازمان ملل اخیرا برخلاف انتظار جامعه مدنی جهانی بویژه جامعه مدنی ایران  در رسانه های سراسر جهان اعلام شد جمهوری اسلامی ایران، به عضویت کمیسیون مقام زن درسازمان ملل متحد برگزیده شده است. سوال سازمان  مدافعان حقوق بشر ترکمنصحرا  از مسئولین سازمان…

  • درباره سایت

    در این وب سایت و در شبکه های اجتماعی , مدافعان حقوق بشر تورکمنصحرا به کمک شما عزیزان تلاش می کنیم تا صدای مردمی که از دیرباز مورد ظلم و ستم بوده و هستند رو به گوش جهانیان برسانیم.
    تمام افراد بشر آزاد زاده می شوند و از لحاظ حيثيت و کرامت و حقوق با هم برابرند. همگی دارای عقل و وجدان هستند و بايد با يکديگر با روحيه ای برادرانه رفتار کنند.

    بیشتر از HRDTurkmenSahra کشف کنید

    برای ادامه خواندن و دسترسی به آرشیو کامل، اکنون مشترک شوید.

    ادامه مطلب