تاریخ و فرهنگ

مضمون همبستگي در اشعار مختومقلي فراغي

208

مختوم قلی فراغی

اشاره:تاريخ اين سرزمين شاهد ظهور شاعران و نويسندگان بزرگي بوده است که در دوران تحصیل با بسیاری از آنها همچون فردوسي، حافظ، سعدي، باباطاهرآشنا شده ایم.

اما در این میان نامی از شاعر و عارف بزرگ ترکمن، مختومقلي فراغي دیده نمی شود، شاعری که پدر ادبیات ترکمن است، شخصی که علاوه بر شعر و عرفان، سیاستمدار بزرگی نیز بوده است.

 مختومقلي فراغي، با وجود اينكه از يك قوميت خاص بوده و زبان شعري اين شاعر، متفاوت با زبان اكثر شاعران ديگر نيز بوده است ولي امروزه جزو مفاخر ملّي اين كشور به شمار ميرود و اين خود گوياي ارزش و مقام پدر ادبيات تركمن است،اما دولت ایران در کمال تعجب و تاسف در تلاش است که این چنین  اشخاص بی هویت بمانند.

اگر ترکمن ها نیز اجازه تدریس زبان مادری را داشتند و اجازه تحقیق در زمینه های مختلف فرهنگی خود را داشتند شاید امروز این شاعران و عالمان بزرگ ترکمن درجهان شناخته شده بودند.

براي معرفي شاعر و اينكه كجا زادگاه و زيستگاه ايشان بوده نياز به شناساندن كناره هاي «گرگان رود» چشمه عباساري و كوه «سونگي داغ » يا گورستان «آق توقاي» نيست زيرا كه امروزه اين مكانها در قاموس تركمنها اسامي جغرافيايي صرف نيستند بلكه بيشتر به مفاهيمي شبيهاند كه فرهنگ قومي را شكل ميدهند و بدان جهت ميبخشند. و در رگهاي حيات اجتماعي آنها جاري و ساري ميگردند و باورهاي آنان را با عرفان درهم ميآويزند.

مختومقلي فراغي، شاعر كلاسيك تركمن ادبيات اين قوم را دگرگون ساخت و غنا بخشيد و اساس آن را با اشعار خود صلابتي ديگر داد. بهترين تشبيه براي اشعار مختومقلي تشبيهي است كه پروفسور برتلس محقق، سرشناس روسي بيان داشته است. او اشعار شاعر را به جام جم (جام جهان نما) مانند كرده است.

حقيقتاً نيز كه تشبيه بجايي است. زيرا اشعار بازمانده شاعر آئينه تمام نماي اوضاع تاريخي، ديني، اجتماعي و سياسي عصر اوست. محتواي ديني، اخلاقي، مواعظ، معاني بلند عرفاني، التزام به شريعت، انتقاد از صوفيان رياكار و متشرعين بيعمل،دعوت به اتحاد و تهييج مردم به مبارزه عليه ستم، اين گونه تنوع به آثار او داده است.

در مورد اشعار عارفانه شاعر كه حاصل تجربه مستقيم خود شاعر و مايه گرفته از دل و جان اوست و نيز سرشار از لطايف عرفاني و دقايق روحاني، سخنها بسيار گفتهاند. اما موضوعي از مضامين شعري شاعر كه مفسران و انديشمندان گرانقدر، شايد بنا به دلايلي، كمتر به تفسير آن پرداختهاند و از طرفي جزو روياهاي مختومقلي بود. مسئله اتحاد اين قوم است، او آرزو داشت كه تركمنها، مردمي يكپارچه و متحد باشند و در اين باره ميگويد:

 

توركمنلر باغلاسا بير بره بيلي

قوُرادار قُلزُمي درياي نيلي

 

او عقيده داشت كه تمام اقوام باهم برادرند و با همبستگی پيروزي و موفقيت نصيبشان خواهد شد:

تيره لر قارداش دير، اوُروُغ ياري دير

اقباللار تِرس گلمز حقينگ نوري دير

مردلر آطا چيقسه سؤوِش ساري دير

ياو اوستونه ياو دير يوْلي توركمنينگ

دوران زندگي مختومقلي به خاطر جنگهاي نادر و كشمكشهاي مدعيان سلطنت و قدرت در سالهاي بعد از مرگ نادر و اختلافات و منازعات قبيله اي، موجب هلاكت، ويراني و فقر گشته بود و دل مختومقلي را كه سرشار از عشق به مردم و وطن بود مي آزرد. او انزجار و بيزاري خود را از شاهان ستمگر و ظالمان، در شعر «فتاح» ابراز ميدارد و نيز مظلوميت قوم خود را اين چنين بيان ميكند:

مختومقلي قوْلي باغلي پريشان

عاجاپ دستانيمدان قوْيمادي نشان

زنداندا اوْتوُردي پير، جُوان، ايشان

ايدهگيم كروندِن يوْلدي نيلأيين

او از تركمنها ميخواهد كه دست از تنفر قومی بردارند و متحد شوند و با توسل به اين اتحاد بتوانند بر تمام دشمنان غلبه كنند و آزادانه زندگي كنند:

يوْموُت گؤكلنگ تأصيپ اديپ اؤزوندن

چيقسا قوْشوُن اؤنگي آردي بيلينمز

تكه سالير يؤروش اتسه يوْقاردان

ياغينينگ نامردي، مردي بيلنمز

نكتهاي كه در اين بين بايد متذكر شد اينست كه منظور شاعر از گفتن اين اشعار، دعوت تركمنها به جنگ و خونريزي نبوده است. زيرا او خود در جايي ديگر ميگويد:

مختومقلي سؤيمِز جدلي – جنگي

آخرت عَزم اتدي كؤپ دوستي – دنگي

با تمام خون دلهايي كه مختومقلي، به خاطر جدائي قبايل تركمن از يكديگر ميخورد و نيز نصايحي كه براي يكپارچگي آنان ميداد، نتوانست اتحاد اين مردم را ببيند ولي باز به آينده خوشبين بود:

مختومقلي گونگله قايغي گتيرمه

بوُ بير ايش وقتي دير اوزونگ ييتيرمه

سؤزوم آنگلان يوْق دييپ اومسوم اوْتوُرما

جهان گينگ دير چندان بيلِن- ده بار دير.

آري او به آينده اميدوار بود و ميدانست كه آيندگان پي به ارزش ومفاهيم اشعارش خواهند برد..

اما جای بسی تاسف از است که رژیم ایران چنین اجازه ای را نمی دهد و اگر هم اجازه ای داده شود در حد شعر خوانی وبرگزاری  سالگرد درگذشت است…

 منبع:

گزارشگرانترکمن میراث

 اميد بايندري مقدم

در باره نویسنده / 

امید بایندری

کنشگر و مدافع حقوق بشر

مطالب مرتبط

اطلاعیه ها

  • 🛑 اطلاعیه مشترک شورای مدیریت گذار و شورای ملی تصمیم

    با ادای احترام به همه رزمندگان انقلاب پرشکوه “زن، زندگی، آزادی” که این چنین قهرمانانه و فداکارانه در سراسر ایران با نظام جنایت پیشه جمهوری اسلامی نبرد می کنند؛با گرامی داشت یاد عزیز جوانان و همه انسان هایی که در راه رهایی ایران و پاسداشت شأن و حرمت انسانی جان فدا کردند؛و با الهام از…

  • بیانیه 3تشکل ترکمن صحرایی بمناسبت روز جهانی حقوق بشر 2022

    روز جهانی حقوق بشر نوید بخش دنیایی مبتنی بر آزادی و برابری     دهم دسامبر امسال هفتاد وچهارمین سالگرد روزجهانی حقوق بشر است. سند تاریخی منشور ویا اعلامیه جهانی حقوق بشر بمثابه یک عهد و پیمان بین‌المللی در روز دهم دسامبر سال 1948 به تصویب مجمع عمومی سازمان ملل متحد رسید. ازآن پس این روز بنام روز جهانی حقوق بشر درحافظه تاریخی بشریت برای همیشه…

  • نامه5 سازمان زنان ملیتهای تحت ستم درایران به9 سازمان بین المللی

    نامه پنج سازمان زنان ملیت‌های تحت ستم درایران به نه سازمان بین المللی، ازجمله امنستی اینترناسیونال ویونیسف… ازابراز همبستگی شما متشکریم، اما زمان اقدام فوری درایران فرا رسیده است! به: سازمان ملل، یونیسف، عفو بین الملل، سازمان بین المللی کار،ENNHRI  وهرکسی به مدافعان حقوق بشر درایران اهمیت می دهدموضوع :  ازابراز همبستگی شما متشکرم، اما زمان اقدام فوری برای…

  • به حمایت مقاومت کردستان به پیوندیم

    درحمایت از مقامت کردستان ایران به اعتصاب سراسری به پیوندیم تاریخ جنبش‌های سیاسی و اجتماعی ایران خیزش ها و انقلاب هایی را در دل خود جای داده که بنا به شرایط و ویژه گی ها ، بخشی از نواحی و اتنیک های ایران نقشی چشمگیر و تاثیر گذار در شکل گیری روند آن وقایع تاریخی…

  • فراخوان سه ائتلاف سياسی به مناسبت چهلمین روز جمعه‌ی خونین زاهدان و همدردی با مردم خاش

    برای چهلمین روز جمعه‌ی خونین زاهدان و همدردی با مردم خاش پس از جمعه‌ی سیاه و خونین خاش در حالی به چھلمین روز جمعه‌ی سیاه و خونین زاھدان که در ھشتم مھرماه ١٤٠١ اتفاق افتاد نزدیک می‌شویم که رژیم سفاک جمهوری اسلامی جمعه‌ی خونین دیگری را در ١٣ آبان در شهرستان خاش رقم زد که…

  • اطلاعیه‌

    “کؤنگلۆنگ تاپان دۇست یۇلوندا، جان بِرگین”“جان ده در راه دوستی که دل آرامِ توست”“ماغتئمغولئ پئراغئ” همایش بزرگداشت 289-مین سالگرد تولد شاعر بزرگ تورکمن، مختومقلی فراغی در “آق توقای”، با هماهنگی استانداری گلستان، اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان و شورای هماهنگی جمعیت‌ها و انجمن‌های ادبی-فرهنگی تورکمنصحرا برگزار می‌گردد. مکان:آق‌توقای- آرامگاهزمان:پنج‌شنبه 29 اردیبهشت، مراسم رسمی…

  • اطلاعیه مشترک دو سازمان فرهنگی وسیاسی ونیز حقوق بشری ترکمن صحرا

    نه به جنگ، پیش بسوی صلح ، تفاهم وهمکاری هرچه گسترده تر جهانیان برای حقوق بشر، آزادی و دمکراسی  رئیس‌جمهور فدراسیون روسیه، برای حل مسایل و مشکلاتی که روسیه در رابطه با اوکراین دارد، راه جنگ را پذیرفته در روز 24فوریه 2022 فرمان اعزام قوای نظامی صادر نمود و دنیا را در وضعیت بیم وهراس…

  • اعتراض مدافعان حقوق بشر ترکمن صحرا بسازمان ملل

    اعتراض سازمان مدافعان حقوق بشر ترکمن صحرا   به برگزیدن جمهوری اسلامی ایران، به عضویت کمیسیون مقام زن در سازمان ملل اخیرا برخلاف انتظار جامعه مدنی جهانی بویژه جامعه مدنی ایران  در رسانه های سراسر جهان اعلام شد جمهوری اسلامی ایران، به عضویت کمیسیون مقام زن درسازمان ملل متحد برگزیده شده است. سوال سازمان  مدافعان حقوق بشر ترکمنصحرا  از مسئولین سازمان…

  • اطلاعیه 3ائتلاف اتحادیه ای با عنوان موج دوم کرونا وحکومت ناپیدا

    کنگره ملیتهای ایران فدرال، شورای دموکراسی خواهان ایران، همبستگی برای آزادی وبرابری درایران موج دوم کرونا وحکومت ناپیدا ! همانگونه که از سوی پزشکان و دانشمندان پیشبینی می‌شد، موج دوم ویروس کرونا جهان را دربرگرفته و این بار به مراتب شدیدتر و وسیعتر جان انسانها را تهدید می‌کند. هنوز نه داروئی برای مداوای آن یافته اند…

  • بمناسبت درگذشت مرد نیکوکار سرشناسی از تورکمنصحرا

    احمد محمدی سرمایه دار سرشناسی درامور خیریه ونیز کارخانه داری باسابقه وموفق و خوشنام ترکمنصحرا واهل گنبد کاووس، کسی که از سال های پس از پایان جنگ دوم جهانی وقتی که در ترکمن صحرا و شهر گنبد رونق اقتصادی آغاز می شود موجب اشتغال نزدیک به هزار نفر درمجموعه  کارخانجات و مزارع اش شده بود،…

  • حکم اعدام ۳ نفر از معترضین آبان ماه ۹۸ تایید شد

    احکام اعدام امیرحسین مرادی، سعید تمجیدی و محمد رجبی، سه تن از شهروندان بازداشت شده در جریان اعتراضات سراسری آبان ماه ۹۸ در دیوان عالی کشور تایید شد. این افراد پیشتر توسط دادگاه انقلاب تهران به حبس، شلاق و اعدام محکوم شده بودند حکم اعدام سه متهم اعتراضات آبان ماه تایید شد احکام اعدام امیرحسین…

  • بیانیه شورای دمکراسی خواهان ایران درباره کشته شدن قاسم سلیمانی

  • بیانیه شورای دمکراسی خواهان ایران

    همانطور که در روزها و هفته های گذشته شاهد بودیم حکومت ضد مردمی جمهوری اسلامی در اقدامی جنایتکارانه و مطابق روال بیش از چهل سال حکومتداری خود, خیل عظیم مردم معترض به گرانی و بیکاری را که به صورت مسالمت آمیز به خیابانها آمده بودند بدون رعایت هیچگونه موازین حقوق بشری به گلوله بست که…

  • درخواست از جامعه جهانی برای حمایت از معترضان

     بیانیه کانون مدافعان حقوق بشردرخواست از جامعه جهانی برای حمایت از معترضانطی روزهای اخیر و با افزایش ناگهانی و بی سابقه قیمت بنزین در ایران،  در واکنش به این تصمیم و در سراسر کشور مردم دست به تجمعات اعتراض آمیز زده اند. متاسفانه و بنا به اخبار منتشر شده توسط رسانه های گوناگون، این اعتراضات…

  • اعلامیه شورای دمکراسی خواهان ایران درحمایت ازموج جدید جنبش مردمان ایران علیه حکومت

    مردم آزادیخواە ایرانفعالان حقوق بشر،نھادھای جامعە مدنی،رسانه های برون مرزی ھمانگونە کە مشاھدە میکنیم در روزھای اخیر حکومت ضد مردمی جمھوری اسلامی در راستای پیشبرد سیاست ھای فتنە گرانە خود درمنطقە وھمچنین برای پر کردن خزانە خود بار دیگر سفرەھای مردم را نشانە گرفته است، بە گونەای کە در یک شبانە روز قیمت بنزین در…

  • اطلاعیه/ آجی حابر

    بیر گون اوّنگ یعنی 30 شهریور1398 داشلی برون یولیندا بیر مسافرلی مینی بوس 18 چرخلی بیر تریلی بیله چاقیشماغی نتیجه سینده ۱۳ دن کوّپ مسافر آرادان چیقیپ، اونلارچا یارالی بولان مسافر هم گنبد کاووس ینگ بیمارستانلارینا یوللانیپ دیر بو آجی خبری ترکمن صحرا بیله گلستان ولایت نینگ یاشایجیلارینا تسلیت آیدیپ مرحوم بولان لارینگ غالانلارینا بیک…

  • درباره سایت

    در این وب سایت و در شبکه های اجتماعی , مدافعان حقوق بشر تورکمنصحرا به کمک شما عزیزان تلاش می کنیم تا صدای مردمی که از دیرباز مورد ظلم و ستم بوده و هستند رو به گوش جهانیان برسانیم.
    تمام افراد بشر آزاد زاده می شوند و از لحاظ حيثيت و کرامت و حقوق با هم برابرند. همگی دارای عقل و وجدان هستند و بايد با يکديگر با روحيه ای برادرانه رفتار کنند.

    ما در شبکه های اجتماعی دنبال کنید